Những nguyên nhân dẫn đến tăng trưởng tín dụng thấp

Bất chấp những nỗ lực đa dạng để giải quyết, tình hình tăng trưởng tín dụng trong 6 tháng đầu năm vẫn duy trì ở mức thấp. Vấn đề chính xuất phát từ sự thiếu vắng vốn trong nền kinh tế, khiến cho các doanh nghiệp không đủ tiền để thực hiện các hoạt động kinh doanh. Điều này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực tới nỗ lực thúc đẩy tăng trưởng trong những tháng còn lại của năm.

Tăng trưởng tín dụng thấp nhất trong vòng 13 năm

Tình hình tăng trưởng tín dụng của các ngân hàng tại TP.HCM đang báo động khi dư nợ trong 6 tháng đầu năm đã đạt trên 3,3 triệu tỉ đồng, tăng chỉ 3,5% so với cuối năm 2022 và tăng 7,1% so với cùng kỳ năm trước. Điều đáng lo ngại hơn là so với mức tăng trưởng 9,3% trong cùng giai đoạn năm trước, tăng trưởng hiện tại chỉ đạt khoảng 1/3. Với các ngân hàng tại thành phố chiếm 30% dư nợ tín dụng của cả nước, vốn ở đầu tàu kinh tế vẫn chưa đủ “thông” để đáp ứng nhu cầu vay của doanh nghiệp, người dân và hệ thống sản xuất, gây ảnh hưởng tiêu cực đến tốc độ tăng trưởng kinh tế của cả quốc gia.

Ngày 4.7, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) thông báo rằng tăng trưởng tín dụng tính đến ngày 27.6 đã đạt 4,03% so với cuối năm 2022 và tăng 9,08% so với cùng kỳ năm trước. Đối với cơ cấu tín dụng, trong 5 tháng đầu năm, tín dụng vào kinh doanh bất động sản đã tăng lên đến 14%. Tuy nhiên, đáng chú ý là tín dụng cho tiêu dùng bất động sản trong 5 tháng đã giảm 1,32%, trong khi cùng kỳ năm trước đã tăng lên đến 15%. Điều này cho thấy rằng nhà đầu tư và người mua nhà để tiêu dùng vẫn chưa sẵn sàng đầu tư, dẫn đến tăng trưởng tín dụng vẫn đang ở mức thấp. Vì vậy, việc tháo gỡ các khó khăn pháp lý và điều chỉnh giá nhà, giá bất động sản đồng thời đưa ra các giải pháp thúc đẩy cầu tiêu dùng và đầu tư trong lĩnh vực này sẽ là một hướng đi hợp lý.

Ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, thừa nhận rằng hiện nay tăng trưởng tín dụng đang ghi nhận mức thấp nhất trong vòng 13 năm trở lại đây do nhiều nguyên nhân khác nhau. Các doanh nghiệp không có đơn hàng, cả trong nước và xuất khẩu, cùng với tình trạng thị trường bất động sản đang đứng im khiến không có ai mua. Một số khách hàng có nhu cầu vay cũng không đáp ứng đủ các điều kiện vay của các ngân hàng. Trong bối cảnh nền kinh tế trở nên khó khăn, các ngân hàng cũng đang thận trọng hơn trong việc triển khai cho vay mới. Ngoài ra, các doanh nghiệp của các ngành lĩnh vực từ thủy sản, xây dựng, nhà thầu cho đến doanh nghiệp vừa và nhỏ đều đang gặp khó khăn, không có dòng tiền đủ để đáp ứng nhu cầu vay từ các ngân hàng.

Ông Hùng phân tích rằng tăng trưởng tín dụng đang gặp khó khăn trong bối cảnh kinh tế hiện nay. Dù lãi suất vay tăng cao vào những tháng đầu năm, nhiều ngân hàng đã giảm lãi suất cho vay đối với khách hàng mới. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là doanh nghiệp không có đơn hàng, vậy lý do gì để họ vay tiền? Ông Hùng còn đặt câu hỏi liệu ngân hàng có thể cho vay đảo nợ trong tình hình hiện tại hay không.

Ông Nguyễn Đức Lệnh, Phó giám đốc NHNN chi nhánh TP.HCM, đồng tình rằng tình hình kinh tế toàn cầu và trong nước đang gặp khó khăn, gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp. Nhu cầu vay vốn giảm do đơn hàng suy giảm và DN gặp khó khăn, khiến khả năng hấp thụ vốn tín dụng của nền kinh tế giảm sút. TP.HCM cũng chịu tác động tiêu cực, với một số chỉ số kinh tế giảm so với cùng kỳ, như kim ngạch xuất khẩu và nhập khẩu giảm mạnh. Thị trường bất động sản cũng đang gặp khó khăn, đặc biệt là vấn đề pháp lý, cần phải tháo gỡ để hỗ trợ tín dụng cho lĩnh vực này trong tương lai.

“Trong vòng 6 tháng đầu năm, UBND TP.HCM đã tiến hành một sê-ri biện pháp quyết liệt dưới sự chỉ đạo tích cực, nhằm nhóm hóa các vấn đề khó khăn của các doanh nghiệp bất động sản và tập trung giải quyết từng nhóm vướng mắc. Mục tiêu của các biện pháp này là đạt được hiệu quả tối đa trong việc hỗ trợ.” – Ông Lệnh hy vọng.

Giải pháp đẩy vốn mồi

Trong trường hợp ngược lại, ông Nguyễn Quốc Hùng đã lên tiếng rằng các ngân hàng đang tiếp tục thực hiện việc cho vay một cách cẩn trọng trong thời điểm hiện tại. Lý do là số tiền mà các ngân hàng cho vay đang gần bằng số tiền được huy động từ người dân. Các kênh huy động vốn như trái phiếu và cổ phiếu hiện đang gặp khó khăn, khiến cho doanh nghiệp phải phụ thuộc nhiều hơn vào tín dụng. Tuy nhiên, các ngân hàng đang huy động vốn từ nguồn tiền gửi của khách hàng trong dân, và nếu xảy ra tình trạng mất thanh khoản, hàng triệu khách hàng hiện đang có tiền gửi trong hệ thống sẽ phải đối mặt với rủi ro. Do đó, các ngân hàng không thể giảm tiêu chuẩn cho vay để thúc đẩy tăng trưởng tín dụng.

Trước tình trạng giá bất động sản giảm sút, các ngân hàng đã điều chỉnh lại giá trị các khoản vay cũ hoặc các khoản vay mới với mức định giá thấp hơn so với trước đây – điều này dường như là một hiển nhiên. Ví dụ, khi giá đất từng là 100 triệu đồng/m2 trước đây, nhưng hiện giảm xuống còn khoảng 50 – 70 triệu đồng/m2, thì việc ngân hàng thẩm định lại giá trị vốn là điều không thể tránh. Nếu tài sản có giá trị thấp hơn số tiền vay, các ngân hàng đòi hỏi phải bổ sung để đảm bảo thu hồi vốn, điều này cũng hoàn toàn hợp lý. Nếu không thực hiện điều này, khi các khoản nợ trở thành nợ xấu, ngân hàng sẽ đối diện với khó khăn trong việc xử lý tình hình. Đây cũng là một trong những nguyên nhân làm giảm dư nợ tín dụng.

Ông Hùng đã đề xuất một giải pháp mạnh mẽ khác nữa để thúc đẩy nền kinh tế hiện nay ngoài chính sách tiền tệ, đó là miễn, giảm thuế mạnh để tạo cú hích cho các doanh nghiệp còn hoạt động, giúp họ có nguồn vốn mồi để duy trì hoạt động.

Tuy nhiên, đây chỉ là một phần của tình hình tín dụng tăng trưởng thấp hiện nay. Thực tế, nhiều doanh nghiệp (DN) đã phản ánh rằng, mặc dù đang cần rất nhiều vốn để thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh, họ không thể vay được từ ngân hàng. Tình trạng hạn chế tín dụng đã tồn tại từ cuối năm 2022 đến nay vẫn chưa được giải quyết. Các ngân hàng đang tìm mọi lý do để từ chối cho vay. Hơn nữa, một nguyên nhân quan trọng khác là lãi suất vay vẫn còn rất cao. Với tình hình hiện tại, hầu hết DN không thể chịu đựng được gánh nặng của lãi suất cao hiện tại, do đó họ chọn không vay để tránh rủi ro.

TS Nguyễn Đức Độ, Phó viện trưởng Viện Kinh tế – Tài chính (Học viện Tài chính), cho rằng tăng trưởng tín dụng thấp làm cho cung tiền chậm lại. Tăng trưởng cung tiền cũng thấp. Tổng phương tiện thanh toán tính đến ngày 20.6 mới chỉ tăng 2,53% so với cuối năm 2022, thấp hơn cả thời kỳ đại dịch Covid-19. Nguyên nhân khiến cung tiền tăng chậm, một phần do tổng cầu yếu khiến nhu cầu tín dụng thấp. Mặt khác, do các NH thương mại hạn chế cho vay khi lo ngại nợ xấu gia tăng. Những nguyên nhân này khiến tốc độ quay vòng tiền tệ bị suy giảm mạnh. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến lạm phát tăng chậm. Lạm phát tháng 6 so với cùng kỳ đã giảm về mức chỉ còn 2%.

Ngoài ra, một nguyên nhân dẫn đến tăng trưởng tín dụng thấp là sự giảm mạnh của lạm phát, và điều này có nguyên nhân chính là lãi suất thực đang ở mức quá cao. Dữ liệu công bố bởi Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho thấy lãi suất cho vay trung bình đến giữa tháng 6 là 8,9%. Với mức lạm phát hiện tại ở mức 2%, lãi suất cho vay thực hiện tại là 6,9% mỗi năm, cao hơn so với tốc độ tăng trưởng GDP và mức lãi suất thực trung bình trong giai đoạn 2013-2021 lần lượt là 5,9% và 4,6%. Điều này tạo ra một mức lãi suất cao, gây ảnh hưởng tiêu cực đến tổng cầu và đồng thời làm tăng nguy cơ nợ xấu.