Đẩy mạnh chống khai thác IUU: Quyết tâm gia tăng nỗ lực

Cùng cả nước, trong 5 tháng đầu năm 2023, Bình Thuận đã tận tâm và kiên quyết thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và Ban chỉ đạo Quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không tuân thủ quy định (IUU), với quyết tâm mạnh mẽ để cùng đất nước gỡ bỏ “thẻ vàng” trong năm nay.

Quyết liệt nhiều giải pháp

Với sự nỗ lực chung của cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống khai thác IUU đã được UBND tỉnh triển khai sâu rộng, với nhiều hình thức đa dạng, góp phần nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật trong cộng đồng ngư dân. Đồng thời, tỉnh đã hoàn thành cơ bản việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá (VMS), tận dụng hệ thống giám sát tàu cá phục vụ theo dõi, giám sát, cảnh báo kịp thời các trường hợp tàu cá vượt ranh giới biển. Hiện tại, tính đến ngày 12/5/2023, toàn tỉnh đã lắp đặt thiết bị VMS cho 1.941/1.961 tàu cá chiều dài từ 15 mét trở lên, đạt tỷ lệ 99%. Nhờ những nỗ lực đó, tình trạng vi phạm khai thác bất hợp pháp vùng biển nước ngoài của tàu cá và ngư dân trong tỉnh đã được hạn chế, giảm thiểu.

Tuy nhiên, theo nhìn nhận của ngành chức năng, việc lắp đặt thiết bị VMS vẫn chưa hoàn thành 100% theo quy định. Công tác quản lý đội tàu bộc lộ nhiều bất cập, số lượng tàu cá chưa đăng ký, chưa được cấp phép khai thác còn nhiều, có trường hợp gỡ thiết bị VMS gửi cho tàu hoạt động trong vùng biển cho phép, cho thấy tình trạng khai thác IUU còn phổ biến, nhất là tàu cá nhỏ dưới 12 m. Bên cạnh đó, hoạt động kiểm soát, chống khai thác IUU tại một số cảng cá (thống kê tàu cá xuất nhập bến, giám sát sản lượng qua cảng) chưa đảm bảo độ tin cậy. Công tác thực thi pháp luật còn hạn chế, nhiều hành vi khai thác IUU chưa được xử lý, kể cả tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài. Tồn tại lớn nhất và lo lắng nhất hiện nay là Bình Thuận nói riêng và một số tỉnh, thành nói chung chưa chấm dứt triệt để tình trạng tàu cá, ngư dân khai thác bất hợp pháp vùng biển nước ngoài. Từ đầu năm 2023 đến nay, Bình Thuận vẫn còn để xảy ra 1 vụ vi phạm, ảnh hưởng lớn đến nỗ lực của tỉnh và cả nước trong việc gỡ cảnh báo “thẻ vàng” của EC.

Tuy tình hình đã có nhiều nỗ lực để cải thiện, song việc lắp đặt thiết bị VMS vẫn chưa hoàn thành đúng quy định, và công tác quản lý đội tàu vẫn còn nhiều bất cập. Điều đáng lo ngại nhất hiện nay là tình trạng tàu cá và ngư dân khai thác bất hợp pháp vùng biển nước ngoài vẫn diễn ra, đặc biệt là tàu cá nhỏ dưới 12 m. Cảng cá cũng chưa đạt được độ tin cậy cao trong việc kiểm soát và ngăn chặn khai thác IUU, còn công tác thực thi pháp luật còn hạn chế và chưa xử lý triệt để các h

Trong thời gian gần đây, việc ngăn chặn và chấm dứt hoạt động khai thác hải sản bất hợp pháp của tàu cá và ngư dân trong tỉnh tại vùng biển nước ngoài đã được xác định là một nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách của hệ thống chính trị. Các đơn vị chức năng và địa phương đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, kết hợp công tác tuyên truyền, phổ biến và giáo dục pháp luật với việc quản lý, kiểm tra và kiểm soát chặt chẽ hoạt động của tàu cá trên biển. Đã triển khai cam kết cho 100% chủ tàu và thuyền trưởng tàu cá xa bờ không vi phạm vùng biển nước ngoài. Đồng thời, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh cũng tăng cường chỉ đạo kiểm tra tàu cá xuất, nhập bến, theo dõi tàu cá nghi vấn để phát hiện và ngăn chặn kịp thời. Công an tỉnh phối hợp với lực lượng Biên phòng thường xuyên tổ chức nắm bắt tình hình và điều tra các trường hợp liên quan đến việc đưa tàu cá và ngư dân ra nước ngoài trái phép. Ngoài các hình thức xử phạt chính thức, cũng áp dụng hình thức phạt bổ sung bao gồm tước quyền sử dụng giấy phép khai thác thủy sản và đưa ra khỏi danh sách đăng ký hoạt động vùng biển xa, đồng thời dừng tất cả các chính sách hỗ trợ đối với tàu cá và ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài…

Nguy cơ vẫn cao

Với những giải pháp quyết liệt đó, tình trạng tàu cá và ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài trong tỉnh đã giảm dần qua các năm, đặc biệt trong gần 2 năm (từ tháng 7/2019 đến tháng 6/2021), Bình Thuận không ghi nhận trường hợp tàu cá hoặc ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài. Tuy nhiên, trong 5 tháng đầu năm 2023, đã xảy ra một vụ vi phạm khi một thuyền và bảy lao động bị bắt giữ bởi các cơ quan chức năng của Malaysia. Tình hình trên cho thấy rằng công tác quản lý tàu cá đăng ký trong tỉnh, cũng như hoạt động lưu trú ngoài tỉnh, vẫn còn nhiều hạn chế và thiếu sự chặt chẽ cả ở nơi xuất phát và đích đến; công tác trao đổi, phối hợp và xử lý thông tin liên quan đến hoạt động tàu cá ngoài tỉnh chưa được thực hiện tốt.

Tại cuộc họp trực tuyến Ban chỉ đạo phòng chống IUU của tỉnh mới đây, đại diện xã Tân Xuân và lãnh đạo UBND huyện Hàm Tân đã báo cáo lại vụ việc vi phạm vùng biển nước ngoài vào tháng 1/2023 và thừa nhận rằng công tác nắm bắt tình hình chưa chặt chẽ, công tác vận động và tuyên truyền chưa sâu sát. Địa phương đã tiến hành kiểm điểm trách nhiệm người đứng đầu cũng như những người có liên quan. Thượng tá Phạm Xuân Độ, Phó Chỉ huy trưởng BĐBP tỉnh, cũng nhận thấy rằng việc phối hợp giữa đơn vị và tỉnh Bạc Liêu cũng như địa phương không có biển chưa kịp thời và thiếu giám sát đã dẫn đến vụ việc không mong muốn. Ngoài ra, cũng chưa có cơ chế và căn cứ pháp lý để xử lý hình sự cũng như xử phạt hành chính thuyền trưởng và thuyền viên sau khi bị nước ngoài thả về. Theo Luật Thủy sản 2017, không có quy định “phạt nguội” khi phát hiện trên hệ thống giám sát hành trình, và cũng đã có trường hợp tàu cá vượt ranh giới cho phép… Do đó, từ cuối năm 2020 đến nay, tỉnh chưa xử phạt bất cứ trường hợp nào liên quan đến việc tàu cá đi đánh bắt hải sản bất hợp pháp. Về vấn đề này, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Hồng Hải rất quan tâm và yêu cầu BĐBP tỉnh rút kinh nghiệm, không thể vì lý do các cá nhân có hoàn cảnh khó khăn mà không ra quyết định xử phạt. Các tỉnh và thành phố khác đã thực hiện được điều này, vì vậy không thể để tỉnh chúng ta tồn tại những trường hợp bị nước ngoài thả về có cơ hội tái phạm. Đơn vị chúng ta phải thực hiện một cách quyết liệt trong công tác này.

Tại cuộc họp, ông Nguyễn Hồng Hải đã chỉ đạo rằng từ nay đến hết năm 2023, mục tiêu quan trọng là không cho phép tàu cá và ngư dân trong tỉnh vi phạm vùng biển quốc tế. Để đạt được điều này, thành viên BCĐ và các địa phương vùng biển đã quyết tâm và cần phải tăng cường sự quyết tâm trong lãnh đạo và chỉ đạo, nhằm đảm bảo rằng các biện pháp chống khai thác IUU sẽ hiệu quả hơn trong tương lai.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh yêu cầu Sở Nông nghiệp và PTNT chỉ đạo các đơn vị trực thuộc thực hiện đầy đủ và quyết liệt các nhiệm vụ chống khai thác IUU, với trọng tâm là quản lý và kiểm soát đội tàu, hạn chế tối đa số lượng tàu cá không hợp pháp. Đồng thời, cần tăng cường quản lý, vận hành và tận dụng hệ thống giám sát tàu cá để kiểm soát hoạt động trên vùng biển xa bờ. Nếu phát hiện trường hợp tàu cá vượt ranh giới biển, cần xử lý kịp thời và nghiêm túc, đồng thời cảnh báo mạnh mẽ đối với các tàu cá có hành vi tháo thiết bị VMS và truyền tải cho các tàu khác.

Bên cạnh đó, việc thực hiện tốt quy chế phối hợp giữa tỉnh Bình Thuận với các tỉnh bạn, các lực lượng chức năng trên biển và lực lượng Biên phòng với địa phương đã được tiến hành để quản lý và kiểm soát tàu cá cũng như ngư dân của tỉnh. Đặc biệt, đã được đề ra yêu cầu cấp thiết đối với Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh triển khai các biện pháp mạnh mẽ nhằm kiểm soát, giám sát và ngăn chặn tàu cá và ngư dân trong tỉnh vi phạm hoạt động khai thác bất hợp pháp tại vùng biển nước ngoài. Các hoạt động điều tra, xác minh và làm rõ hành vi vi phạm đang được tiến hành một cách khẩn trương, đồng thời áp dụng các biện pháp xử phạt tối đa theo khung pháp luật đối với chủ tàu và thuyền trưởng có liên quan đến hành vi đánh bắt trái phép, nhất là trong vụ việc xảy ra tại xã Tân Xuân – Hàm Tân, từ cuối năm 2020 cho đến nay.