Đặt Nguyên tắc An ninh Hàng không lên Hàng đầu: Mối Quan tâm Vững Chắc
Các sự cố hàng không liên tiếp trong thời gian gần đây như một hồi chuông cảnh báo, đặt vấn đề an toàn vận tải nhạy cảm lên hàng đầu.
41 sự cố trong 6 tháng
Cục Hàng không VN yêu cầu hãng hàng không tuân thủ quy định tại Cảng HKQT Tân Sơn Nhất để giải quyết tình trạng phi công không tuân thủ khống chế tốc độ, thời gian thoát ly, và quy định về thông báo ATC trong quá trình tiếp cận hạ cánh.
Để đảm bảo an toàn hàng không, nhà chức trách hàng không nhận thấy rằng việc máy bay chạy quá tốc độ và không tuân thủ khống chế tốc độ đồng thời tiềm ẩn nguy cơ va chạm máy bay vào cầu ống lồng hoặc nhà ga, gây hư hỏng hoặc cháy nổ. Vì vậy, Cục Hàng không yêu cầu người lái máy bay tuân thủ nghiêm túc quy định về thoát ly đường cất hạ cánh để đảm bảo hiệu quả khai thác, hạn chế tối đa tình trạng bay chờ, tiếp cận hụt hoặc chậm cất cánh, và đồng thời đảm bảo an toàn giao thông và bay tại sân bay Tân Sơn Nhất. Đồng thời, Cục yêu cầu các hãng hàng không và phi công tuân thủ chặt chẽ quy định về khống chế tốc độ khai thác, giới hạn và hạn chế khai thác được quy định trong AIP (tập tin thông báo tin tức hàng không) và các tài liệu được Cục phê chuẩn.
Trước đó 1 ngày, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thắng đã phát đi công điện, yêu cầu tăng cường bảo đảm an toàn hàng không trong đợt cao điểm. Theo báo cáo công tác đảm bảo an toàn hàng không của Cục Hàng không, trong 6 tháng đầu năm 2023, đã xảy ra tổng cộng 41 sự cố, trong đó có một vụ tai nạn hàng không. Mặc dù số lượng sự cố giảm 18% so với cùng kỳ năm 2022 (giảm 9 sự cố), vào ngày 24.6 đã xảy ra một sự cố không tuân thủ nghiêm trọng về vi phạm khoảng cách tối thiểu trong quá trình cất cánh tại Cảng HKQT Nội Bài.
Trong thời gian gần đây, đã xảy ra nhiều vụ liên quan đến việc cắt lốp máy bay bởi vật ngoại lai, dẫn đến hỏng và ảnh hưởng hoạt động khai thác. Đây là các sự cố hàng không nghiêm trọng, trực tiếp uy hiếp đến an toàn hoạt động bay đối với tất cả các lĩnh vực, bao gồm khai thác máy bay, quản lý hoạt động bay, quản lý cảng hàng không sân bay, sân bay”, Bộ trưởng GTVT đã chỉ rõ và yêu cầu Cục trưởng Cục Hàng không chịu trách nhiệm toàn diện trước Bộ trưởng về bảo đảm an ninh, an toàn tại các cảng hàng không, sân bay.
Sự lo ngại về an ninh hàng không tăng cao sau sự cố va chạm gần đây và hành động quyết liệt nhằm điều chỉnh các hoạt động bay. Vụ việc xảy ra vào ngày 24.6, khi hai máy bay suýt va nhau trên đường băng 11R của sân bay Nội Bài. Chuyến bay AIQ645 của Thai Air Asia đã lăn ra đầu đường băng 11R để chuẩn bị cất cánh. Bên cạnh việc vi phạm quy chuẩn về trao đổi huấn luyện giữa không lưu và tổ bay của Thai Air Asia, điểm đáng chú ý là kiểm soát viên không lưu không có bất kỳ hành động nào để xử lý tình huống sau khi phát hiện sự việc. Mặc dù vụ việc xảy ra từ ngày 24.6, nhưng thông tin chỉ được chuyển cho Ban An toàn của Tổng công ty quản lý bay vào ngày 30.6 bởi Công ty quản lý bay miền Bắc. Kíp trực không lưu liên quan đến sự cố đã bị Cục Hàng không tạm đình chỉ để tiến hành xác minh.
Rủi ro cao nhất đến từ con người
Vụ sự cố gần đây chỉ là một trong những lần không đầu tiên ở Việt Nam, khi máy bay đối mặt nguy cơ va chạm do phi công không tuân thủ huấn lệnh kiểm soát không lưu. Vào năm 2014, tại Cảng hàng không Phú Quốc, một vụ việc tương tự xảy ra khi một máy bay đi sai đường lăn do tổ lái không hiểu rõ sơ đồ và quy trình hoạt động trên đường lăn, và không thực hiện đúng huấn lệnh kiểm soát không lưu mặc dù đã được thông báo. Một năm sau đó, Cục Hàng không đã phải ra quyết định xử phạt hai kiểm soát viên không lưu vì vi phạm quy trình và gây nguy hiểm đến việc hai máy bay suýt va chạm.
Trong năm 2017, tại sân bay Cam Ranh (Khánh Hòa), một vụ việc đáng lo ngại xảy ra khi một máy bay dân sự Airbus A321 và một máy bay quân sự chồng lấn về phân cách tối thiểu. Lỗi này một lần nữa nhấn mạnh sự thiếu sót trong việc phối hợp không lưu giữa đơn vị điều hành bay dân dụng và quân sự. Tương tự, tại sân bay Cát Bi (Hải Phòng), một sự cố nghiêm trọng xảy ra khi kiểm soát viên không lưu đã ngủ quên, khiến cho cơ trưởng máy bay không thể thiết lập liên lạc với đài kiểm soát không lưu và buộc phải bay vòng quanh trong 30 phút.
Một chuyên gia hàng không với nhiều năm kinh nghiệm khẳng định: Trong ngành hàng không, bất kể ngày nào máy bay vẫn hoạt động, vấn đề an toàn luôn được đặt lên hàng đầu. Đây không phải chỉ vì một số sự cố hay sự kiện xảy ra mà các nhà quản lý hàng không mới quan tâm đến an toàn bay. An toàn hàng không phụ thuộc vào sự kết hợp của tất cả các yếu tố, bao gồm người điều khiển, hoạt động, vận hành phương tiện mặt đất, thiết bị, nhân viên kiểm soát không lưu, đường băng, quy trình cất hạ cánh và bảo dưỡng kỹ thuật… Mọi yếu tố đều được quan tâm một cách toàn diện, không được coi thường.
Mặc dù mọi ngành nghề đều tồn tại rủi ro, tuy nhiên, trong ngành hàng không, với sự phát triển mạnh mẽ của thị trường, các hãng bay hoạt động với cường độ cao. Đồng thời, dù hạ tầng sân bay, trang thiết bị và nguồn nhân lực được nâng cấp liên tục, khó có thể đáp ứng nhu cầu tăng trưởng hiện tại. Giống như việc có nhiều xe cộ trên đường sẽ gia tăng nguy cơ tai nạn giao thông, thị trường hàng không càng “nóng” thì rủi ro càng tăng cao. Vì vậy, an toàn hàng không luôn phải được đặt ở tư thế cảnh giác cao.
Theo quan điểm này, trong hệ sinh thái hình thành hệ thống an toàn hàng không, yếu tố con người được coi là mắt xích quan trọng nhất nhưng cũng là mắt xích yếu nhất. Với sự phát triển của khoa học kỹ thuật và công nghệ hiện đại, rủi ro liên quan đến các yếu tố này được giới hạn. Các sự cố hàng không liên quan đến hỏng hóc máy móc và môi trường ngày càng ít đi, thay vào đó, nguyên nhân chủ yếu đến từ sai sót con người. Ví dụ, sự cố gần đây khi hai máy bay suýt va chạm trên đường băng sân bay Nội Bài đã xảy ra, mặc dù cả hai máy bay đều hoạt động tốt, đường băng và thời tiết đều thuận lợi. Lỗi xảy ra do quy trình tác nghiệp của những nhân viên liên quan.
Vị chuyên gia hàng không này nhấn mạnh rằng đôi khi công nghệ hiện đại lại vô tình tạo ra sự chủ quan, khi con người quá ỉ lại vào máy móc, dẫn đến rủi ro. Ông ấy cho rằng huấn luyện là yếu tố quan trọng tạo ra sự khác biệt trong mắt xích con người. Vì vậy, công tác đào tạo và huấn luyện cần được liên tục cải thiện, quan tâm và ưu tiên, nhằm đảm bảo rằng nguồn nhân lực trong ngành hàng không có khả năng thích ứng với môi trường và kỹ thuật đang ngày càng phát triển. Điều này sẽ đảm bảo hiệu quả tối ưu cho hệ thống an toàn hàng không.
