Cải thiện giao thông: Đề xuất giải pháp cho bất cập cao tốc không trạm dừng
Trên khắp đất nước, với hơn 1.700 km đường cao tốc đã hoạt động, đáng tiếc là hơn một phần ba trong số này vẫn thiếu những trạm dừng nghỉ.
Kẹt nhà vệ sinh vì 2 – 3 tuyến dồn 1 trạm dừng
Ban Quản lý Dự án 6 (Ban QLDA6) vừa gửi đề xuất cho Bộ GTVT yêu cầu xem xét và phê duyệt mạng trạm dừng nghỉ trên toàn tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông.
Dựa trên kế hoạch đề xuất, có tổng cộng 36 trạm dừng nghỉ được đề xuất để đưa vào quy hoạch. Trong số đó, đã có 6 trạm đang hoạt động và 3 trạm đang trong quá trình đầu tư và xây dựng, đề nghị giữ nguyên vị trí của chúng. Các trạm còn lại đã được lên kế hoạch triển khai nhưng hiện chưa được đầu tư. Ban Quản lý Dự án số 6 (Ban QLDA6) đề nghị Bộ phê duyệt hệ thống mạng trạm dừng nghỉ gồm 27 vị trí, bao gồm cả 3 trạm trên cao tốc Đà Nẵng – Quảng Ngãi. Tuy nhiên, do sự gần nhau quá đáng kể của trạm hầm Đèo Cả tại Km 1+000 và trạm tại Km 12+000 thuộc Dự án cao tốc Bến Lức – Long Thành, nơi đã được lập kế hoạch là trạm dừng chân, đơn vị đã đề xuất không bao gồm chúng trong mạng lưới trạm dừng.
“Hiện tại, các dự án trong mạng lưới cao tốc Bắc – Nam phía Đông, đã được đưa vào khai thác và đang đầu tư, chưa có sự bố trí các chỗ dừng xe dọc tuyến. Trong quá trình nghiên cứu mạng trạm dừng nghỉ, không bao gồm các chỗ dừng xe dọc tuyến trên cao tốc. Tuy nhiên, trong đợt kiểm tra các tuyến cao tốc đầu năm 2023, Thủ tướng Chính phủ đã đề xuất nghiên cứu việc bố trí các chỗ dừng xe dọc tuyến tại những vị trí có cảnh quan tự nhiên nổi bật, nhằm phục vụ quảng bá và khai thác du lịch cho địa phương. Dựa trên đề xuất này, Ban kiến nghị của Bộ GTVT đã chỉ đạo các chủ đầu tư và ban quản lý dự án của các thành phần trong dự án rà soát và lựa chọn một số vị trí (nằm xen kẽ giữa các trạm dừng nghỉ) có điều kiện địa hình và cảnh quan phù hợp, từ đó báo cáo đề xuất Bộ GTVT bổ sung vào dự án,” như lãnh đạo Ban Quản lý Dự án số 6 đã nêu rõ.
Sự thiếu hụt trạm dừng trên các tuyến cao tốc đã khiến cho thông tin về triển khai mạng lưới trạm dừng nghỉ trở thành mối quan tâm đặc biệt của các tài xế. Trước khi giai đoạn 2 của tuyến cao tốc Bắc – Nam được mở cửa, nhiều bác tài và người dân đã phải chịu đựng khó khăn khi phải di chuyển hàng trăm ki lô mét trên cao tốc mà không có điểm dừng nào, một tình trạng đáng buồn và gây mệt mỏi cho họ.
Chị Thanh Nga cùng đoàn công tác từ TP.HCM chạy xe từ Cao Lãnh (Đồng Tháp) về. Tuy nhiên, trên đường cao tốc Trung Lương – Mỹ Thuận, họ không tìm thấy trạm dừng nào để hoàn thành công việc. Khi đến gần Long An, gần TP.HCM, mới thấy một trạm dừng. Điều này khiến chị Nga lo lắng vì nếu có gia đình đi cùng, việc chạy trên cao tốc mà không có điểm dừng là rất nguy hiểm.
Tuyến cao tốc TP.HCM – Trung Lương – Mỹ Thuận đã trở thành một trong những tuyến đường quan trọng và thuận lợi nhất ở khu vực Nam Bộ. Tuyến đường này giúp rút ngắn thời gian di chuyển và giảm ùn tắc giao thông. Tuy nhiên, chỉ có một trạm dừng chân trên tuyến này, đặt tại Km 28+200 (H.Thủ Thừa, Long An), đã gây ra bất tiện cho người sử dụng. Trạm dừng chân này phải chờ đến 7 năm sau khi cao tốc TP.HCM – Trung Lương khánh thành mới được đưa vào khai thác. Trong thời gian này, tài xế và hành khách đã phải rời khỏi tuyến cao tốc để giải quyết nhu cầu cá nhân, sau đó quay đầu trở lại cao tốc, tốn thời gian và gây rủi ro.
Tuy nhiên, trong tương lai gần, dự kiến tuyến cao tốc Mỹ Thuận – Cần Thơ sẽ hoàn thiện, tạo thành tuyến thông suốt TP.HCM – Cần Thơ khoảng 135 km. Điều này giúp rút ngắn thời gian và giảm bất tiện cho người tham gia giao thông. Hoàn thiện tuyến cao tốc TP.HCM – Cần Thơ cũng tăng cường sự kết nối giữa hai thành phố lớn, tạo tiềm năng phát triển kinh tế, du lịch và đầu tư cho vùng lân cận. Sự tiện lợi và an toàn trong việc di chuyển giữa TP.HCM và Cần Thơ thúc đẩy sự phát triển toàn diện của khu vực và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Hình ảnh hàng dài người xếp hàng chờ tới 30 phút để đi vệ sinh tại trạm dừng nghỉ trên cao tốc TP.HCM – Long Thành gây ra sự bức xúc trong cộng đồng. Trạm dừng này đã trở nên quá tải sau khi cao tốc Phan Thiết – Dầu Giây, Vĩnh Hảo – Phan Thiết khai thác, thu hút lượng khách tăng đáng kể. Với chỉ một trạm dừng duy nhất trên toàn tuyến TP.HCM – Dầu Giây – Phan Thiết – Vĩnh Hảo, tất cả phương tiện đổ về đây, tạo ra tình trạng ùn tắc nghiêm trọng. Cần đưa ra biện pháp giảm tải trạm dừng này, xây dựng thêm trạm trung gian và nâng cấp cơ sở hạ tầng để cải thiện tình hình giao thông và đảm bảo sự thoải mái cho hành khách trên tuyến đường.
Tuyến cao tốc Lộ Tẻ – Rạch Sỏi hướng về Rạch Giá (Kiên Giang) đang gặp tình trạng kẹt nhà vệ sinh. Hình ảnh hành khách xuống xe giải quyết nhu cầu vệ sinh “bậy” trên đường được chia sẻ trên Facebook cá nhân. Thiếu trạm dừng, tài xế phải rẽ vào làn dừng khẩn cấp, tạo sự bất tiện cho hành khách và áp lực cho nhà xe. Hành khách không thoải mái khi phải “giải quyết” giữa đường, lo ngại bị phạt. Việc không dừng lại “liều” cũng khó khăn vì còn quãng đường dài phía trước. Đòi hỏi cải thiện cơ sở hạ tầng và đảm bảo tiện nghi trên tuyến cao tốc này.
Chạy hàng trăm cây số không có chỗ đổ xăng
So với phía Nam, hệ thống cao tốc các tỉnh phía Bắc đã hình thành sớm và hoàn chỉnh hơn nhiều, tuy nhiên, cũng không tránh khỏi tình trạng thiếu trạm dừng. Tuyến cao tốc Vân Đồn – Móng Cái, được đưa vào khai thác từ tháng 9 năm 2022, được biết đến như một trong những con đường cao tốc đẹp nhất Việt Nam. Không chỉ kết nối Quảng Ninh với tuyến cao tốc dài nhất trong cả nước (176 km), tuyến đường này còn trở thành một sản phẩm du lịch độc đáo thu hút du khách của tỉnh. Tuy nhiên, trước khi có thể trải nghiệm toàn bộ tiện ích của con đường này, nhiều tài xế đã phải “gằng xé” khi di chuyển hàng trăm cây số mà không có bất kỳ trạm dừng hoặc trạm xăng nào.
Khi lưu thông hết tuyến Hà Nội – Hải Phòng, xe của tôi gần như hết xăng, vì vậy tôi đã tìm một trạm dừng nghỉ trên đoạn đường sau để nạp nhiên liệu. Tuy nhiên, điều bất ngờ là khi tôi chạy gần hết cả tuyến Hạ Long – Hải Phòng, và cả Hạ Long – Vân Đồn, không có bất kỳ trạm nào xuất hiện. Khi tôi sắp đến sân bay Vân Đồn, không còn cách nào khác, tôi đã phải gọi điện cho người thân để cầu cứu. Kinh nghiệm mà tôi rút ra từ chuyến đi này là, nếu bạn không đảm bảo bơm đầy nhiên liệu trước khi vào cao tốc từ Hà Nội vào Quảng Ninh, thì rất có khả năng bạn sẽ chạy hết xăng giữa đường. Anh Nguyễn Văn Trọng, trú tại Hà Nội, ngao ngán kể lại chuyến về quê thăm thân nhân tại H.Tiên Yên (Quảng Ninh) hồi cuối năm ngoái.
Anh Trọng, một người thường xuyên chạy xe đường dài và đã đi du lịch nhiều nơi, chứng minh rằng ở Nhật Bản và các nước châu Âu, có sự chú trọng đáng kể đối với việc đầu tư vào các trạm dừng trên cao tốc. Những trạm dừng này không chỉ đơn thuần là nơi tài xế nghỉ ngơi, đổ nhiên liệu hay hành khách đi vệ sinh, mà còn trở thành trung tâm mua sắm lớn với đồ lưu niệm địa phương, các sản phẩm đặc sản và nhiều nhà hàng, quán ăn trên diện tích mặt bằng rộng lớn. Ở Nhật Bản, nhiều trạm dừng còn được thiết kế tỉ mỉ, kiến trúc đẹp mắt, trở thành điểm đến được các hướng dẫn viên du lịch hào hứng giới thiệu và giới thiệu tận tâm cho du khách.
“Vì lý do an toàn, một số quốc gia đã quy định rằng tài xế không được chạy liên tiếp quá 2 – 3 giờ đồng hồ, vì vậy trạm dừng chân trở thành một yếu tố vô cùng quan trọng, thậm chí là bắt buộc. Trạm dừng chân không chỉ đáp ứng các nhu cầu cơ bản như đi vệ sinh, ăn uống hay mua sắm, mà còn đảm bảo an toàn giao thông. Đặc biệt trên các đường cao tốc hẹp, ít làn và không có đường tránh, việc bố trí trạm dừng, nghỉ đúng quy định trở nên cực kỳ cần thiết,” anh Nguyễn Văn Trọng nói.
Theo quy hoạch ban đầu, trên toàn tuyến cao tốc gần 200 km này sẽ có 4 – 5 trạm dừng nghỉ được lên kế hoạch, bao gồm cả cây xăng. Tuy nhiên, sau đó đã thống nhất chỉ đặt 2 vị trí xây dựng trạm dừng nghỉ do vấn đề về phương án tài chính chưa được tính toán kỹ, dẫn đến việc các công trình vẫn chưa được triển khai ngay.
Cùng với đó, cao tốc Bắc Giang – Lạng Sơn kéo dài 64 km đã hoạt động suốt 3 năm, nhưng tiếc thay, vẫn chưa có một điểm dừng nghỉ cho tài xế có thể nghỉ ngơi và tiếp nhiên liệu. Thống kê từ đơn vị vận hành cao tốc cho thấy lưu lượng xe trên tuyến đường này dao động từ 6.000 đến 8.000 lượt xe mỗi ngày. Dù vị trí của trạm dừng đã được xác định bởi các cơ quan địa phương, nhưng việc triển khai vẫn chưa được thực hiện.
Cấp bách nhưng không thể làm cho có
Theo Tiêu chuẩn quốc gia 5729:2012 về thiết kế đường cao tốc, có quy định rằng khoảng từ 15 – 25 km trên một tuyến đường cao tốc cần có một chỗ dừng xe được bố trí ngoài phạm vi nền đường. Điều này cho phép người đi đường có thể dừng xe để nghỉ ngơi, ngắm cảnh tự nhiên và bảo dưỡng xe. Tuy nhiên, khi so sánh với bảng quy chuẩn trên, có hơn 2/3 các tuyến cao tốc hiện nay ở Việt Nam chưa đạt tiêu chuẩn này. Khoảng cách từ 50 – 60 km trên tuyến đường cần bố trí một trạm phục vụ kỹ thuật thông thường, cung cấp dịch vụ cấp xăng, dầu, sửa chữa nhỏ và chỗ dừng xe, đồng thời có nhà nghỉ, nhà vệ sinh, cửa hàng ăn. Đối với khoảng cách từ 120 – 200 km, cần bố trí một trạm phục vụ lớn, có khả năng sửa chữa phương tiện, cung cấp nhiên liệu (xăng, dầu) và có khả năng tiếp đón người đi đường với nhà ăn, khách sạn.
Tại phiên chất vấn của đại biểu Quốc hội đối với lĩnh vực giao thông tại kỳ họp Quốc hội thứ 5 vừa qua, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thắng đã thừa nhận rằng việc triển khai xây dựng các trạm dừng nghỉ trên một số tuyến đường cao tốc đã chậm và gặp nhiều bất cập. Mặc dù đã có trạm dừng nghỉ trên nhiều tuyến cao tốc, nhưng tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông đang thiếu trạm dừng nghỉ. Bắt đầu từ đầu năm, Bộ GTVT đã nhận thức được vấn đề này và đã chỉ đạo một cách quyết liệt để bù đắp, xây dựng thông tư hướng dẫn và tổ chức đấu thầu để khẩn trương xây dựng các trạm dừng nghỉ. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cũng cam kết với các đại biểu rằng khi hoàn thành giai đoạn 2 của tuyến đường cao tốc Bắc – Nam, sẽ đảm bảo đầy đủ các trạm dừng nghỉ theo đúng quy hoạch và sẵn sàng để đi vào khai thác và vận hành.
Đại diện của Bộ Giao thông vận tải cho biết: Từ khi lập báo cáo nghiên cứu khả thi cho dự án đường bộ cao tốc, vị trí đặt các trạm dừng nghỉ đã được xác định trong bản thiết kế. Tuy nhiên, đây là một phần của cơ sở hạ tầng giao thông và có quy mô lớn. Do đó, trong quá trình quy hoạch và xây dựng các tuyến cao tốc, không thể bao gồm các yếu tố này vì nó sẽ làm tăng tổng mức đầu tư của dự án lên một mức rất cao. Ngoài ra, Bộ Giao thông vận tải cũng xác định rằng việc thành lập các trạm dừng, nghỉ là một phần ưu tiên trong việc xã hội hóa, thay vì sử dụng nguồn vốn đầu tư cùng với các tuyến cao tốc. Tuy nhiên, do các quy định pháp luật giai đoạn trước chưa đầy đủ và rõ ràng, việc triển khai xã hội hóa vẫn gặp nhiều khó khăn, chưa đồng bộ với việc xây dựng đường cao tốc.
Để giải quyết các bất cập, đầu năm 2023, Bộ GTVT đã ban hành Thông tư số 01 hướng dẫn về lập, phê duyệt và công bố danh mục dự án; phương pháp và tiêu chuẩn đánh giá hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất trong đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư công trình dịch vụ chuyên ngành giao thông đường bộ tại các dự án do Bộ GTVT quản lý. Tuy nhiên, công tác quan trọng nhất hiện nay là phải rà soát lại quy chuẩn và tiêu chuẩn của các trạm dừng nghỉ để đảm bảo đáp ứng nhu cầu dài hạn trong tương lai.
“Nhu cầu cần có trạm dừng nghỉ là một sự hiển nhiên, không cần phải bàn cãi thêm, tuy nhiên, việc đấu thầu ‘đại’ không phải vì sự cấp bách mà là để đảm bảo sự tồn tại chất lượng. Quan điểm của Bộ GTVT là tìm kiếm những nhà đầu tư có kinh nghiệm, chuyên nghiệp, không chỉ là những đơn vị có đủ tài chính để thực hiện. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể xây dựng một hệ sinh thái trạm dừng nghỉ bền vững, đáp ứng được mọi nhu cầu hiện tại và trong tương lai”, nhấn mạnh đại diện từ Bộ GTVT.
